Promocja 5 tomu „Encyklopedii Solidarności” w Archiwum Państwowym

Przybyli na nią m. in. przedstawiciele Instytutu Pamięci Narodowej: redaktor naczelny wydawnictwa dr Jan Olaszek (Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie), koordynator oddziałowy dr Ewelina Ślązak, dr Tomasz Toborek (IPN Oddział w Łodzi); prelegent prof. dr hab. Krzysztof Brzechczyn (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu; IPN Oddział w Poznaniu); radny sejmiku województwa wielkopolskiego Tomasz Ławniczak; przewodniczący ZR NSZZ „Solidarność” Wielkopolska Południowa Bernard Niemiec; radny kaliski Artur Kijewski, wiceprzewodniczący Komisji Pamięci Historycznej Miasta Kalisza Leszek Ziąbka; zastępca kanclerza Uniwersytetu Kaliskiego dr Łukasz Mikołajczyk; działacze dawnej „Solidarności” Region Wielkopolska Południowa: Henryk Siciński, Krzysztof Szac, Jerzy Sówka, Tadeusz Wolf, Stanisław Kosiarski, Paweł Kubis, Marian Czarnojańczyk, Roman Czaja, Juliusz Szymczak, Jacek Majewski, Stanisław Piotrowski, przedstawiciel „S” Rolników Ryszard Łańduch, wójt Gminy Czajków Henryk Plichta, burmistrz Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce Jerzy Łukasz Walczak, Józef Gola, Kamila Krytowska, Ewa Żukiewicz, członkowie Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Archiwaliów: prezes Mariusz Kurzajczyk i Jerzy Wojtczak.

Spotkanie otworzyła dyrektor APK dr Grażyna Schlender nadmieniając, iż kaliskie Archiwum zorganizowało lokalne promocje wszystkich 5 tomów „Encyklopedii Solidarności”, po raz pierwszy w 2010 r. Gościliśmy wówczas w murach Archiwum redaktor naczelną Mirosławę Łątkowską z Oficyny Wydawniczej Volumen. Kolejne dwie promocje odbyły się w kaliskim ratuszu. W 2013 r. przybyli do grodu nad Prosną prezes IPN dr Łukasz Kamiński
i przewodniczący Stowarzyszenia Pokolenie Przemysław Miśkiewicz. W 2020 r. w kaliskim ratuszu gościli: redaktor naczelny 3 tomu Grzegorz Waligóra oraz jego zastępca Łukasz Sołtysik, pełnomocnik oddziałowy Leszek Próchniak i dr Joanna Żelazko z IPN Oddział w Łodzi. W 2021 r. zapromowano 4 tom w Villi Calisia – dawnej siedzibie ZR NSZZ „S” Wielkopolska Południowa. Gośćmi specjalnymi byli wówczas: sekretarz redakcji 4 tomu dr Grzegorz Wołk oraz dr Sebastian Pilarski z IPN Oddział w Łodzi. Do tej pory z regionu Wielkopolska Południowa udało się przygotować 81 biogramów i 23 hasła tematyczne. Praktycznie drugie tyle wciąż czeka na swoją kolej.

Redaktor naczelny 5 tomu „Encyklopedii Solidarności” dr Jan Olaszek opowiedział o genezie „Encyklopedii Solidarności”, jako oddolnego projektu Stowarzyszenia Pokolenie i Oficyny Volumen, przejętego następnie przez Instytut Pamięci Narodowej. Dr Jan Olaszek wyjaśnił, że wszystkie tomy są równoważne, każdy z nich został ułożony według odrębnego porządku alfabetycznego. Przez 14 lat tego projektu udało się w skali kraju ponad 100 autorom opracować w sumie ok. 5000 biogramów. Tymczasem „Solidarność” liczyła 10 mln członków. Dlatego projekt będzie nadal kontynuowany, a kolejne biogramy będą ukazywać się na stronie internetowej. Redaktor naczelny podkreślił, iż głównym celem encyklopedii jest stworzenie bazy informacji o lokalnych działaczach i zarazem upamiętnienie ich zasług.

Dr Ewelina Ślązak wyjaśniła, że tom 5 jest ostatnim, jaki ukazał się w wersji papierowej. Od roku trwają intensywne prace nad zawartością strony internetowej „Encyklopedii Solidarności”. To tam teraz będą publikowane nowe biogramy i hasła. Forma publikacji pozwala niemalże od razu wprowadzić niezbędne zmiany w przypadku nadania odznaczenia żyjącym jeszcze bohaterom lub zaznaczenia daty ich zgonu. Czytelnicy mają możliwość zgłoszenia potrzeby edycji haseł. Koordynator oddziałowa skierowała podziękowania do dr Grażyny Schlender, która od początku współpracuje z redakcją i dokumentuje życie oraz dokonania lokalnych bohaterów „S”. Prelegentka jednocześnie nakreśliła plany na najbliższą przyszłość „Encyklopedii Solidarności”, wyjaśniając, iż wydawca chce dotrzeć głównie do młodzieży i będzie rozbudowywać stronę internetową publikacji o nowe treści ubogacając ją m. in. o kalendarium „Solidarności”.

Niezwykle interesujące było wystąpienie prof. dr. hab. Krzysztofa Brzechczyna, który opowiedział o historii swojej rodziny w kontekście przekazywania sobie, z pokolenia na pokolenie, prawdziwej historii Polski i kształtowania postaw patriotycznych. Pradziadek prelegenta pochodził z Malanowa. Był świadkiem egzekucji powstańców styczniowych w 1863 r., brał także udział w wojnie rosyjsko-tureckiej. Jeden z braci dziadka był zesłany na Syberię. Drugi brał udział w wyzwalaniu Wilna w 1919 r. Dziadek Jan z zawodu był ślusarzem. W IPN zachowała się teczka z jego przesłuchania. Ojciec prof. dr. hab. Krzysztofa Brzechczyna – Henryk – w czasie okupacji wynosił książki z niszczonych przez Niemców kaliskich bibliotek. Pracował w „Runotexie”. Po 1945 r. wciąż żywe były w nim tradycje II RP. Dlatego słuchał „Wolnej Europy” i nie akceptował porządku wprowadzonego przez komunistów. Rodzina sprawiła, że Krzysztof Brzechczyn zaangażował się w działalność opozycyjną. Najpierw, gdy był jeszcze uczniem Liceum Ekonomicznego w Kaliszu, docierała do niego prasa opozycyjna: „Robotnik”, „Uczeń polski”, „Gospodarz”. Mieszkał na ul. Lipowej i często bywał w pierwszej siedzibie „S” na ul. Staszica. Miał stamtąd dużo wydawnictw i ulotek. 13 grudnia 1981 r. był przy siedzibie ZR na al. Wolności i otrzymał wówczas odezwę przygotowaną przez braci Kościelniaków. W 1989 r., będąc już po studiach historycznych, rozpoczął pracę w szkole jako nauczyciel. Włączył się wówczas w działalność związkową. Wraz z Lucyną Prylińską założył klub „Wolni i Solidarni”, który był zaangażowany m. in. w usunięcie w Kaliszu pomnika utrwalaczy władzy ludowej. Prof. dr hab. Krzysztof Brzechczyn z czasem, jako naukowiec, zaczął badać fenomen „Solidarności”.

Najważniejszym wydarzeniem było wręczenie bohaterom oraz autorce biogramów dr Grażynie Schlender z rąk dr. Jana Olaszka i dr Eweliny Ślązak egzemplarza promowanego wydawnictwa. W 5 tomie znajdziemy biogramy: Anny Binder (Kalisz), prof. dr. hab. Krzysztofa Brzechczyna (Kalisz), Wiesława Kołodziejczyka (Kępno), Stanisława Kordelasa (Kalisz), Stanisława Kosiarskiego (Krotoszyn), Jacka Kościelniaka (Kalisz), Tomasza Ławniczaka (Nowe Skalmierzyce), Zdzisława Małeckiego (Kalisz), Jerzego Minty (Ostrów Wielkopolski), Macieja Pawlaka (Kalisz), Konrada Szymańskiego (Kępno) i Zygmunta Wudarskiego (Krotoszyn). Są tam także hasła: Duszpasterstwo Ludzi Pracy Solidarność Kaliska im. ks. Jerzego Popiełuszki, „Nasza Gazeta Kępno-Syców” (1989-1991), „NSZZ Solidarność Pismo MZK NSZZ Solidarność województwa kaliskiego”, Ośrodek Odosobnienia w Ostrowie Wielkopolskim (1981-1982), „Solidarność Biuletyn Informacyjny MKK Pleszew” (1981)/ „Orędownik Pleszewski” (1981), (1989), „Wolne Słowo. Kalisz-Wrocław-Zduńska Wola. Pismo Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Polsce”.

W imieniu bohaterów biogramów wystąpił Tomasz Ławniczak, dziękując za wspaniałą inicjatywę Instytutowi Pamięci Narodowej oraz dr Grażynie Schlender, która na terenie Wielkopolski Południowej jest skarbnicą wiedzy o dziejach „Solidarności”. Wspomniał przy okazji o swojej działalności w organizacji „Omega” w Nowych Skalmierzycach, która powstała w 1979 r. Najbardziej spektakularną akcją jej członków była nocna wyprawa rowerowa na Piaski w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie malowano hasła antykomunistyczne. Tomasz Ławniczak był nauczycielem w szkole przy WSK w Kaliszu – tam swoich uczniów uczył zawsze krytycznego i samodzielnego myślenia, skłaniał do refleksji nad ówczesną sytuacją kraju.