Na terenie byłego Zakładu Karnego powstanie Izba Muzealna. Rusza ogólnopolska akcja zbierania pamiątek i wspomnień

Włodarze Miasta Kalisz poparli ideę inicjatywy stworzenia Izby Muzealnej Służby Więziennej, która ma na celu ukazać historię więziennictwa polskiego na przestrzeni XIX i XX wieku.

- Kalisz powołuje Izbę Muzealną Służby Więziennej, która będzie mieściła się właśnie w najlepszym obiekcie w Polsce. Jest to zakład karny, który funkcjonował od 1846 roku do 2015. Jest jednym z najstarszych więzień w Polsce - mówił płk dr Leszek Kołtun, Prorektor Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie.

- Dziękuję bardzo pomysłodawcom, bo historia polskiego więziennictwa, dotycząca przełomu XIX i XX wieku, to kolejny element, ważne miejsce na mapie turystycznej w Kaliszu. W tym historycznym miejscu będzie można zobaczyć wiele i dowiedzieć się wiele o więziennictwie, nie tylko w Kaliszu ale również w Polsce. Zachęcam wszystkich mieszkańców Kalisza a także pracowników więziennictwa, do przekazywania do Izby Muzealnej pamiątek, listów, dzieł artystycznych, rzemieślniczych, bo wiemy, że przez ten okres, który tu spędzili, na pewno pamiątki pozostały - mówił wiceprezydent Kalisza Grzegorz Kulawinek.

Pomieszczenia Izby Muzealnej Służby Więziennej docelowo będą służyły do realizacji szeroko rozumianych programów profilaktyczno-edukacyjnych, które są realizowane na podstawie podpisanych porozumień wspólnie z przedstawicielami podmiotów zewnętrznych, instytucji, organizacji oraz placówek edukacyjnych oraz osób chcących poznać historię służby więziennej.

- Moją pasją i tym czym się na co dzień zajmuje jest historia więziennictwa. Spotykamy się właściwie w najstarszym istniejącym zakładzie karnym, wybudowanym jako zakład, na ziemiach polskich. Oprócz Pawiaka, jest to drugie miejsce w kraju, które miało służyć readaptacji społecznej skazanych. Chcemy aby to miejsce nie było związane tylko z historią lokalną, ale również ogólnopolską. Chcemy aby miało formę kształtującą dla naszych funkcjonariuszy, którzy uczą się w Szkole Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości - mówił dr Bartosz Kułan. - Interesują nas wszelkie źródła pisane i niepisane, pamiętniki, listy, zdjęcia, części umundurowania, wszystko co jest związane z historią polskiego więziennictwa. To akcja nie tylko lokalna, ale też ogólnopolska. 

16 lutego zainicjowana została także ogólnopolska akcja zbierania pamiątek, wspomnień, świadectw heroizmu i dramatów, jakich doświadczali Polacy na przestrzeni dwóch ostatnich wieków.

Izba Muzealna Służby Więziennej zainteresowana jest przede wszystkim przedmiotami codziennego użytku, fotografiami, pocztówkami, dokumentami, listami i pamiętnikami, prasą – a także elementami ubioru, umundurowania, uzbrojenia i wyposażenia Służby Więziennej. Zabytkowymi urządzeniami oraz wyrobami rzemieślniczymi i artystycznymi świadczącymi o historii polskiej kultury, przemianach społecznych i gospodarczych. Czekamy także na pamiątki związane z osobistymi losami darczyńców i ich rodzin oraz świadectwa wyjątkowych czynów funkcjonariuszy Służby Więziennej, którzy działali w czasach okupacji nazistowskiej i systemu komunistycznego: fotografie, pocztówki, dokumenty, listy, świadectwa, pamiętniki, rysunki, grypsy.

- To co nas interesuje to wszelkie źródła pisane i nie pisane, dotyczące historii polskiego więziennictwa, służby więziennej. Coś co może wydawać się mało wartościowe jak np. element umundurowania z lat 80, za 100 lat będzie miało sporą wartość historyczną. Interesują nas elementy umundurowania, zdjęcia, listy, dokumenty, elementy wyposażenia cel - mówił dr Bartosz Kułan.

Szczególne znaczenie mają także przedmioty związane z polską drogą do Niepodległości – zarówno tej w 1918 r. jak i w 1989 r. 

Pamiątki wejdą w skład tworzącej się kolekcji. Część ofiarowanych przedmiotów trafi również na wystawę stałą do Sali Tradycji Służby Więziennej mieszczącej się na Kampusie Mundurowym Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości w Kaliszu, a wszystkie inne dary zostaną należycie zabezpieczone z myślą o badaczach przeszłości i przyszłych wystawach czasowych. 

Na wystawie przybliżone zostaną także struktury resortu bezpieczeństwa i szczegółowe metody działania bezpieki, od władz i urzędów centralnych poprzez oficerów operacyjnych, śledczych, sędziów i prokuratorów, aż po Służbę Więzienną.

Ekspozycja powstanie na terenie byłego Zakładu Karnego w Kaliszu, przy ulicy Łódzkiej – który funkcjonował w latach 1846 – 2015, czyli jednego z czterech najstarszych więzień w Polsce, pełniących tę rolę od początku swojego istnienia.

Każde wspomnienie jest cenne, każdy eksponat jest ważny. Pamiątki można przekazywać w drodze darowizny lub udostępnić w czasowy depozyt, Muzeum może także wykonać ich kopię lub digitalizację.

Inicjatorem powstania Izby Muzealnej Służby Więziennej jest Generał dr Marcin Strzelec – Rektor-Komendant Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości. Do utworzenia Izby został powołany specjalny zespół, który opracowuje koncepcję oraz plan działania tego miejsca. 

Przekazanie lub udostępnianie świadectw przeszłości jest możliwe po wcześniejszym skontaktowaniu się i umówieniu z pracownikami Izby Muzealnej Służby Więziennej w Kaliszu – por. Andrzejem Gałdusińskim pod numerem 500 215 228 lub z koordynatorem Akcji zbierania pamiątek – dr Bartoszem Kułanem pod numerem 692 249 759 lub za pośrednictwem maila: promocja@swws.edu.pl

Przyjęto, że po raz pierwszy kwestia organizacji więziennictwa polskiego została przedstawiona wkrótce po upadku Rzeczpospolitej w Księstwie Warszawskim, a następnie w Królestwie Kongresowym. W 1807 r. Julian Ursyn Niemcewicz po powrocie ze Stanów Zjednoczonych przedstawił projekt organizacji więziennictwa opartego na zasadach systemu celkowego. Następnie w 1819 r. przedstawiony został „Projekt ogólnego i szczegółowego ulepszenia stanu i administracji więzień w Królestwie Polskim” autorstwa Ksawerego Potockiego. Warto również wspomnieć o reformach Fryderyka Skarbka, których trwałą pozostałością było więzienie przy ul. Dzielnej w Warszawie, czy zakład karny w Kaliszu. Uznawane ówcześnie za jedne z najnowocześniejszych w Europie. Następnie przez lata zaborów Polacy byli niemal nieobecni w systemie wymiaru sprawiedliwości. Dopiero w 1918 r. wraz z odzyskaniem niepodległości, narodziła się także pierwsza formacja pełniąca służbę w polskich więzieniach, czyli Straż Więzienna – usankcjonowana Dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z dnia 8 lutego 1919 r. Jej bogata tradycja, szkolenie, system penitencjarny oparty na pracy, nauce, opiece duchowej humanitarnym wykonaniu kary, na trwałe wpisały się w historię II Rzeczpospolitej. Funkcjonariusze przedwojennej Straży Więziennej za swój patriotyzm i oddaną służbę Ojczyźnie, zapłacili w czasie II wojny światowej najwyższą cenę.  W okresie stalinowskich i po 1956 r. Służba Więzienna stała się częścią komunistycznego wymiaru sprawiedliwości. Pierwotnie formacja więzienna podlegała Ministerstwu Sprawiedliwości, następnie Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, a od 1956 roku do dnia dzisiejszego z powrotem Ministerstwu Sprawiedliwości.