Odpowiedzialność banku za wypłacone z rachunku posiadacza emerytury po jego śmierci.

W uzasadnieniu powyższej uchwały Sąd Najwyższy podniósł, że używanie kart płatniczych jest uregulowane w ustawie z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. Nr 169, poz. 1385). Z przepisów tych wynika, że karta płatnicza może być używana wyłącznie przez osobę, której dane identyfikacyjne zostały umieszczone na karcie płatniczej (art. 20 ust. 1) oraz, iż posiadacza karty obciążają operacje dokonane przez osoby, którym udostępnił kartę płatniczą lub ujawnił kod identyfikacyjny (art. 28 ust. 1). Należy wyraźnie podkreślić, że regulacje te stanowią o relacjach pomiędzy posiadaczem karty płatniczej i bankiem lub osobami trzecimi. Nie mogą więc one mieć decydującego znaczenia w niniejszej sprawie. Rozstrzygające znaczenie musi mieć, w tym przypadku, regulacja art. 55 ust. 3 prawa bankowego.
W związku z powyższym wypłata dokonana po śmierci posiadacza karty przez osobę posługującą się tą kartą i kodem PIN nie może być kwalifikowana jako wypłata innym "uprawnionym" osobom, w rozumieniu art. 55 ust. 3 prawa bankowego. Oznacza to, że w tej sytuacji bank nie może zwolnić się z odpowiedzialności i jest zobowiązany do zwrotu świadczeń wpłaconych na rachunek po śmierci świadczeniobiorcy. Bez znaczenia pozostaje więc okoliczność, że bank nie ma możliwości wskazania osoby, która dokonała wypłat. Można wręcz stwierdzić, że uniemożliwia to spełnienia drugiej przesłanki z art. 55 ust. 3 prawa bankowego, to jest wskazania osób, które pobrały wypłaty. Stanowisko powyższe uzasadnia dodatkowo również to, że w rozstrzyganym przypadku bank ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Fundusze banków obejmują, między innymi fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej. Reguły tworzenia tego funduszu określa statut banku, zgodnie z art. 129 ust. 2 prawa bankowego. Można też zauważyć, iż wypłata spornych kwot nie była skutkiem zawinienia banku. Jednak przepis regulujący przesłanki zwolnienia banku od odpowiedzialności musi być interpretowany ściśle. W rozstrzyganym przypadku nie zostały spełnione obie przesłanki. Wypłata została bowiem dokonana przez osobę (osoby) nieuprawnioną oraz nie ma możliwości wskazania osoby uprawnionej organowi rentowemu. Pamiętać również należy, iż śmierć świadczeniobiorcy powoduje ustanie prawa do świadczenia. Oznacza to, że świadczenie wypłacane po tym zdarzeniu jest świadczeniem nienależnym.
Należy też zauważyć, że zgodnie z uzasadnieniem projektu zmieniającego art. 55 prawa bankowego, nadanie nowego brzmienia miało umożliwić odzyskanie nienależnie wypłaconych świadczeń, po śmierci emerytów lub rencistów w przypadku niepowiadomienia organu rentowego o śmierci świadczeniobiorcy lub powiadomienie o tym z opóźnieniem. Miało to również na celu zapobieżenie praktykowanym przez banki odmowom wypłat z powołaniem się na brak podstawy prawnej i tajemnicę bankową.
Odrębnym problemem, wykraczającym poza zakres przedstawionego do rozstrzygnięcia zagadnienia jest ewentualna odpowiedzialność karna osoby dokonującej wypłat oraz możliwość dochodzenia przez bank odszkodowania za zwrot kwot zwróconych organowi rentowemu. Problemem pozaprawnym jest natomiast możliwość stosowania przez banki środków, które ograniczałyby ryzyko nieuprawnionych wypłat z bankomatów.
Adwokat Jędrzej Miniecki
KANCELARIA ADWOKACKA
ul. Śródmiejska 22/2
62-800 Kalisz
Tel 62/502-92-55
www.adwokatminiecki.pl