XIV Festiwal Kultur Europy – Turcja

„Magiczne drzewo” – spektakl teatru cieni Karagöz w wykonaniu Teatru Ka

czwartek 20.10., godz. 18:00

Magiczne drzewo

Stambuł to miasto bardzo stare, pełne ruin, wąskich uliczek, gwarnych bazarów. Jest to miasto rozkrzyczane, przez Turków, Greków, Żydów, Ormian zamieszkane. Im wszystkim żyje się tam nie najgorzej, lecz mogłoby żyć się lepiej, gdyby mieli więcej…

– Sklepów?
– Nie!
– Fabryk?
– Nie!
– Ulic?
– Nie!
– Samochodów?
– Nie!
– Parkingów?
– Nie!
– A więc czego?
– Zieleni!

W Stambule jest za mało drzew! Karagoz, nasz bohater, dostaje więc nasiona, a wraz z nimi zadanie: Ma zazielenić miasto, aby jego mieszkańcom żyło się lepiej. Czy mu się to uda? Zobaczcie sami.

Wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO turecki teatr cieni Karagöz to jedna z kilku tego typu tradycyjnych technik teatralnych, jakie możemy spotkać w Azji. Miał przybyć do Turcji na początku XVI wieku z Egiptu, a według innych to rodzima tradycja, która zrodziła się w Bursie, niedaleko Stambułu, w XIV wieku. Teatr ten od swoich początków aż do końca XIX wieku był w Turcji jedną z najbardziej popularnych rozrywek.

Do naszych czasów zachowało się prawie 50 sztuk teatru Karagöz, z czego 29 uchodzi za klasyczne. Choć są wśród nich adaptacje wschodnich legend i romantycznych eposów znanych na całym Bliskim Wschodzie, to jednak większość opowiada o przygodach dwóch przyjaciół, którzy wciąż pakują się w różnego rodzaju tarapaty. Są nimi Karagöz, od którego imienia teatr wziął swoją nazwę, oraz Hacivat. Karagöz jest prosty, niewykształcony i rubaszny, a Hacivat to jego przeciwieństwo. Różni ich wszystko – są jak ogień i woda – lecz bez siebie nie mogą żyć. Tej dwójce towarzyszy cała plejada postaci, którymi są zazwyczaj przedstawiciele różnego rodzaju mniejszości i grup społecznych zamieszkujących dawny Stambuł. Są więc wśród nich muzułmanie, chrześcijanie i Żydzi, Kurdowie, Arabowie, Ormianie i Grecy, przybysze z Anatolii i znad Morza Czarnego, a także goście z Iranu i Europy. Dużo jest kobiet, są tancerze i tancerki, pijacy, opiumiści, bandyci oraz wszelkiego rodzaju dziwacy, jakich można było spotkać niegdyś na ulicach Stambułu. Każda z tych postaci ma właściwy sobie charakter, język oraz sposób bycia i przedstawiana jest w sposób dowcipny, z dużym przymrużeniem oka.

Teatr Ka, współtworzony przez animatora teatru, Umuta Nebioğlu i iranistę i archeologa Alberta Kwiatkowskiego, działa w Polsce od 2013 roku, jego misją jest zapoznawanie polskiej publiczności ze sztuką tradycyjnego tureckiego teatru cieni Karagöz. Występował w Polsce i w Turcji.

Umut Nebioğlu

Inżynier o duszy artysty i wielu talentach. Założyciel teatru Ka, animator tradycyjnego tureckiego teatru cieni, tajniki tej sztuki poznawał przez siedem lat u Tacettina Dikera – jednego z największych tureckich mistrzów tego teatru. W Stambule mieszkał z nim po sąsiedzku, uczył się u niego, pomagał mu, a w końcu razem z nim występował. Zamieszkał w Warszawie, gdzie wykonuje lalki i dekoracje do kolejnych sztuk oraz opracowuje ich scenariusze. Członek tureckiej organizacji skupiającej artystów lalkarzy UNIMA Türkiye.

Albert Kwiatkowski

Z wykształcenia archeolog i iranista. Tłumacz literatury perskiej (poetycki przekład pierwszej księgi „Masnawi” – najważniejszego mistycznego poematu, jaki wydał świat muzułmański), autor (Bah bah. Iran dla dociekliwych), przewodnik i animator kultury.

„Starożytny sarkofag przedstawiający walczącego Aleksandra Wielkiego w Muzeum Archeologicznym w Stambule” fot. P. Szaradowski

Stambuł i jego muzea

– wykład dr. Piotra Szaradowskiego

piątek 21.10, godz. 18.00

Wykład przybliży historię jednego z najbardziej niezwykłych miast w Europie, którego położenie na granicy kontynentów zdeterminowało jego losy. Wybrane zabytki i muzea pozwolą poznać dzieje Stambułu.

dr Piotr Szaradowski – muzealnik, historyk sztuki, wykładowca akademicki. Wielbiciel muzealnych podróży i kotów.

Film „Dzika Grusza” (Ahlat Ağacı / The Wild Pear Tree), reż. Nuri Bilge Ceylan 2018, 188’

sobota 22.10, godz. 17.00

Bohater „Dzikiej gruszy”, absolwent pedagogiki Sinan, przed ostatnimi egzaminami wraca do rodzinnego Çan w północno-zachodniej Turcji. Przyzwyczajony do życia w dużym mieście, patrzy z wyższością na prowincjonalną społeczność. Stopniowo jednak wydarzenia w Çan i kłopoty, w które rodzina wpada za sprawą lekkomyślnego ojca, wciągają go coraz bardziej, podczas gdy marzenia o karierze pisarza okazują się trudne do urzeczywistnienia. Film Nuri Bilge Ceylana, wybitnego tureckiego reżysera, wielokrotnie nagradzanego na festiwalach, laureata Złotej Palmy w Cannes w 2014 roku.