Wystawa edukacyjna „Muzeum na kółkach” w kaliskim!

W Koźminku będzie można zobaczyć „Muzeum na kółkach” na Placu Wolności. Koordynatorzy lokalni przygotowali specjalny program wydarzeń towarzyszących wystawie:

- Koncert klezmerski lokalnego zespołu Sh’ma

- Koźmineckie podchody – śladami społeczności żydowskiej.

- Pokaz filmu “Koźminek – historia nieznana. Żydzi”

- “Akcja – reakcja” ; happening kartka

- Rozszyfruj macewy. Przedstawienie płyt nagrobnych z dawnego cmentarza żydowskiego w Koźminku".

Projekt ma na celu przypomnieć o współistnieniu społeczności polskiej i żydowskiej na przestrzeni tysiąca lat. Przez wieki Polska była najważniejszym ośrodkiem żydowskiego życia umysłowego, religijnego i kulturalnego. Żydzi stanowili 10 procent ludności Polski.

Już od dłuższego czasu nosiłyśmy się z zamiarem upamiętnienia społeczności żydowskiej w Koźminku (…) Chciałyśmy uwikłać w historię społeczności żydowskiej Koźminka jego lokalnych mieszkańców, najlepiej poprzez działanie. Odkryłyśmy wtedy „Muzeum na kółkach” i jego konkurs na koordynatorów lokalnych działań. Uważamy, że jest to właściwe połączenie, aktywizacja lokalnej społeczności na rzecz pamiętania o dawnych mieszkańcach, wspierana projektem renomowanej instytucji, jaką jest Muzeum POLIN – mówią Donata Paruszewska i Justyna Miklas, koordynatorki lokalne projektu w Koźminku.

Koźminek to ważny punkt na mapie polsko-żydowskiego dziedzictwa kulturowego. Znaczną część ludności Koźminka stanowili Żydzi.

Zajmowali się głównie handlem i niektórymi rzemiosłami. Żydowscy mieszkańcy Koźminka należeli, aż do XIX wieku, do gminy wyznaniowej w Kaliszu.   W drugiej połowie XIX wieku powstała niezależna od kahału w Kaliszu, gmina w Koźminku.      

W 1921 roku mieszkało tu 729 Żydów. Przed drugą wojną światową w Koźminku mieszkało około 1000 osób pochodzenia żydowskiego.

W getcie, które zostało utworzone 1 kwietnia 1941 roku, nazistowskie władze okupacyjne  stłoczyły około 1800 osób, w tym Żydów wysiedlonych z Kalisza. W listopadzie 1941 roku 600 osób wywieziono do obozu zagłady w Chełmnie, druga deportacja nastąpiła w marcu 1942 roku, pozostałych Żydów skierowano do getta w Łodzi.

W XVIII wieku istniała w Koźminku drewniana synagoga. W XIX wieku prawdopodobnie została ona zamieniona na murowaną.

W Koźminku istniał również cmentarz żydowski, przy drodze do Osuchowa. Zniszczony przez nazistów, którzy urządzili tu wojskowy plac ćwiczeń i wybudowali baraki. Obecnie znajdują się tam zabudowania należące do Gminnej Spółdzielni w Koźminku. Płyty nagrobne – macewy, zostały wykorzystane do budowy nawierzchni w okolicy szkoły w Koźminku.

Odkryte, udokumentowane i zabezpieczone przez kaliskich archeologów w 2004 roku.

Centralnym punktem wystawy jest interaktywna mapa każdego miasta, które odwiedza „Muzeum na kółkach”, na której zostały opisane ważne miejsca związane z lokalną historią żydowską. Poprzez trójwymiarową makietę sztetla przybliżamy najważniejsze miejsca typowego polsko-żydowskiego miasteczka. Opowiadamy również o jidysz, hebrajskim i polskim – trzech współistniejących i przenikających się językach, którymi posługiwali się polscy Żydzi.

Projekt jest podziękowaniem dla lokalnych liderów i aktywistów, którzy poświęcają swój czas i środki na dbanie o pamięć o polskich Żydach. „Muzeum na kółkach” zaprasza widzów do interakcji, dzielenia się własnymi wspomnieniami oraz odkrywania zapomnianego dziedzictwa. Ekspozycji towarzyszyć będzie szereg działań edukacyjnych i kulturalnych. Zwiedzanie wystawy i udział w zajęciach prowadzonych przez animatorów są bezpłatne.