Bezbarwny, bezwonny, śmiertelny - czad. Jak uchronić się przed zatruciem?

Każdego roku w naszych mieszkaniach i domach powstaje kilkadziesiąt tysięcy pożarów i kilka tysięcy zdarzeń, gdzie dochodzi do emisji tlenku węgla. Nasz dom jest miejscem, w którym każdy z nas czuje się najbezpieczniej. Pomimo tego, to właśnie tam ginie największa liczba osób, a ofiarami pożarów są najczęściej ich sprawcy.

Bezbarwny, bezwonny, śmiertelny

Tlenek węgla (CO, nazwa zwyczajowa: czad) powstaje podczas procesu niepełnego spalania materiałów palnych – gazu, paliw płynnych i stałych – spowodowanego brakiem odpowiedniej ilości tlenu, niezbędnej do całkowitego spalania. Tlenek węgla może być również produktem spalania gazu ziemnego. Czad jest gazem bardzo niebezpiecznym ponieważ jest niewyczuwalny zmysłami człowieka (bezwonny, bezbarwny i pozbawiony smaku).

Czad blokuje dostęp tlenu do organizmu, ponieważ łatwiej niż tlen łączy się z hemoglobiną. Tworzy połączenie zwane karboksyhemoglobiną, które jest trwalsze niż służąca do transportu tlenu z płuc do tkanek oksyhemoglobina (połączenie tlenu z hemoglobiną). Dochodzi więc do niedotlenienia tkanek, co w wielu przypadkach prowadzi do śmierci. Już wdychanie powietrza ze stężeniem 0,16% objętościowego CO, powoduje po dwóch godzinach zgon.

Z danych Państwowej Straży Pożarnej wynika, że każdego roku z powodu zatrucia tlenkiem węgla umiera kilkadziesiąt osób.

Objawy zatrucia

Objawy zatrucia tlenkiem węgla zależne są od stężenia CO we wdychanym powietrzu oraz od stężenia karboksyhemoglobiny we krwi. Do najważniejszych objawów, które mogą mieć różne natężenie, należą:

- ból głowy;
- zaburzenia koncentracji;
- zawroty głowy;
- osłabienie;
- wymioty;
- konwulsje, drgawki;
- utrata przytomności;
- śpiączka;
- zaburzenia tętna;
- zwolniony oddech.

Kiedy

Zagrożenie zatruciami tlenkiem węgla nasila się w okresie jesienno-zimowym, gdy następuje sezon ogrzewania mieszkań i innych pomieszczeń. Przyczyną zatrucia czadem w większości przypadków są:

- wadliwe lub niesprawne urządzenia grzewcze;
- niewłaściwa eksploatacja urządzeń grzewczych;
- niesprawne przewody kominowe w budynków;
- niedrożna wentylacja pomieszczeń;
- pożary.

Ochrona – należy:

- przeprowadzać kontrole techniczne, w tym sprawdzać szczelności przewodów kominowych i systematycznie je czyścić;
- systematycznie sprawdzać ciąg powietrza, np. poprzez przykładanie kartki papieru do kratki wentylacyjnej; jeśli nic nie zakłóca wentylacji, kartka powinna przywrzeć do kratki;
- nie zaklejać i nie zasłaniać kratek wentylacyjnych;
- upewnić się, że użytkowane piecyki, kuchenki czy termy gazowe są sprawne; używać ich zgodnie z instrukcją producenta;
- w przypadku wymiany okien na nowe, sprawdzić poprawność działania systemów wentylacji pomieszczeń, ponieważ okna wykonane w nowych technologiach zapewniają dużą szczelność;
- często wietrzyć pomieszczenie, w których odbywa się proces spalania (kuchnie, łazienki wyposażone w termy gazowe), a najlepiej zapewnić, nawet niewielkie, rozszczelnienie okien;
- zainstalować czujniki alarmowe wykrywające tlenek węgla w pomieszczeniach, w których odbywa się proces spalania;
- w wypadku zaobserwowania objawów takich jak duszności, ból i zawroty głowy, nudności, a istnieją przesłanki, że mogą być one wynikiem zatrucia czadem, natychmiast przewietrzyć pomieszczenie i zasięgnąć porady lekarskiej.

Jak zbudowana jest czujka i jak działa?

- Na czujkę składa się podstawa montażowa. Mamy otwory, dzięki którym przytwierdzamy czujkę do sufitu. Producenci w zestawach załączają kołki rozporowe i wkręty. We właściwej części czujki znajduje się komora pomiarowa i bateria. W komorze znajduje się dioda, która emituje promieniowanie podczerwone. W wyniku zadziałania czujki, kiedy dym dostanie się do komory pomiarowej, następuje rozproszenie światła podczerwonego, zaczyna migać dioda a także emitowany jest sygnał akustyczny. Będziemy go w stanie wszędzie usłyszeć bo emituje dźwięk o natężeniu 80 dB - wyjaśnia kpt. Tomasz Sobczak.

Gdzie zamontować czujki?

- Czujkę dymu umieszczamy w najwyższym punkcie domu. Jeżeli jest to dom piętrowy to na górnym korytarzu, przed sypialniami, centralnie na środku pomieszczenia. Czujka obejmuje obszar od 60 do 80 m2. Czujki tlenku węgla montujemy w sypialniach, pomieszczeniach, w których może pojawić się zwiększone zagrożenie czyli np. w łazience gdzie mamy piecyk gazowy. Ważne są regularne przeglądy instalacji gazowych i kominowych, przez osoby z odpowiednimi uprawieniami.

Gdzie kupić takie urządzenia?

- Urządzenia można kupić m.in. w markecie czy w sklepach z urządzeniami przeciwpożarowymi. Ważne jest to by miały certyfikat CE i były dopuszczone na rynek krajowy. Przekrój sklepów, które dysponują czujnikami jest ogromny - mówił zastępca Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w Kaliszu st. kpt. Damian Knop. - Apeluję do mieszkańców abyśmy wyposażali się w takie proste urządzenia, które są najlepszym strażnikiem naszego bezpieczeństwa w domu.

PRZYPOMINAMY!

Zgodnie z § 34 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7.06 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109 poz.719), w obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych:

• cztery razy w roku w domach opalanych paliwem stałym (np. węglem, drewnem),
• dwa razy w roku w domach opalanych paliwem ciekłym i gazowym,
• co najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych,
• co najmniej raz w roku usuwamy zanieczyszczenia z przewodów wentylacyjnych.

Z kolei art. 62 ust. 1 pkt 1 c ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz.1624) zobowiązuje właścicieli i zarządców bloków mieszkalnych i domów jednorodzinnych do okresowej kontroli, co najmniej raz w roku stanu technicznego instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych).

Co zrobić, aby uniknąć zaczadzenia?

1. Systematycznie czyść, sprawdzaj szczelność i wykonuj przeglądy techniczne przewodów kominowych.
2. Użytkuj tylko sprawne techniczne urządzenia, zgodnie z instrukcją producenta.
3. Nie zasłaniaj i nie przykrywaj urządzeń grzewczych.
4. Nie zaklejaj i nie zasłaniaj kratek wentylacyjnych.
5. W przypadku wymiany okien na nowe, sprawdź poprawność działania wentylacji, nowe okna są najczęściej o wiele bardziej szczelne w stosunku do wcześniej stosowanych w budynku i mogą pogarszać wentylację.

Nie bagatelizuj objawów takich jak: bóle i zawroty głowy, duszność, senność, osłabienie, przyspieszona czynność serca, mogą one być sygnałem, że ulegamy zatruciu tlenkiem węgla. W takiej sytuacji natychmiast przewietrz pomieszczenie, w którym się znajdujesz i zasięgnij porady lekarskiej.

Nowe przepisy wprowadzające obowiązek stosowania czujek pożarowych w lokalach mieszkalnych

Nowelizacja rozporządzenia w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, nakładająca obowiązek stosowania czujek dymu i tlenku węgla, opublikowana w Dzienniku Ustaw 22 listopada 2024, wejdzie w życie 23 grudnia 2024 roku.

Czujki pożarowe w domach i mieszkaniach

Nowelizacja rozporządzenia nakłada obowiązek wyposażenia pomieszczeń mieszkalnych, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, w co najmniej jedną autonomiczną czujkę dymu. W przypadku lokali mieszkalnych już istniejących, obowiązek montażu czujek wejdzie w życie 1 stycznia 2030 r.

Dla lokali i pomieszczeń nowo powstających obowiązek montażu czujek dymu i czujek tlenku węgla będzie miał zastosowanie już od 23 grudnia 2024 roku.

Czujki pożarowe w hotelach i apartamentach na wynajem

W przypadku istniejących lokali, w których są świadczone usługi hotelarskie, obowiązek montażu czujki będzie obowiązywał od 30 czerwca 2026. Z tego obowiązku wyłączono części budynku objęte ochroną przez system sygnalizacji pożarowej, który zapewnia co najmniej równorzędny poziom bezpieczeństwa pożarowego.

Budynki handlowe, produkcyjne, magazynowe

Wcześniej, bo od 1 stycznia 2026 r., w czujki będą musiały zostać wyposażone budynki handlowe, produkcyjne i magazynowe, dla których przed wejściem w życie rozporządzenia wydano decyzję w sprawie pozwolenia na użytkowanie albo został złożony wniosek o pozwolenie na budowę lub odrębny wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego i wnioski te zostały opracowane na podstawie dotychczasowych przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej, albo zostało dokonane zgłoszenie budowy lub wykonania robót budowlanych.